Czym jest Międzynarodowy Dzień Tłumacza?
Międzynarodowy Dzień Tłumacza to okazja do przybliżenia szerszej publiczności zawodu tłumacza, specjalisty językowego spełniającego w społeczeństwie szereg ważnych funkcji. Organizacja Narodów Zjednoczonych wskazuje, że praca tłumaczy odgrywa istotną rolę w zbliżaniu narodów, ułatwianiu dialogu, promowaniu zrozumienia i współpracy między ludźmi, przyczyniania się do rozwoju gospodarczego, umacniania pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Choć datę tego święta – 30 września – postulowała już w 1991 roku Międzynarodowa Federacja Tłumaczy, to właśnie ONZ stoi za jej zinstytucjonalizowaniem – Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęło rezolucję ratyfikującą dzień 30 września jako Międzynarodowy Dzień Tłumacza w 2017 roku. Siła zjednoczonych narodów zobowiązuje – obecnie Dzień Tłumacza obchodzony jest w 193 państwach członkowskich ONZ.
Dlaczego obchody Międzynarodowego Dnia Tłumacza przypadają na 30 września?
Jak w przypadku każdego zinstytucjonalizowanego święta, data obchodów Międzynarodowego Dnia Tłumacza nie została wybrana przypadkowo. 30 września 420 roku przyjmuje się bowiem za datę śmierci świętego patrona tłumaczy, Hieronima ze Strydonu, Ojca i Doktora Kościoła zachodniego.
Św. Hieronim, czyli dlaczego świat ma Wulgatę, a Mojżesz rogi
Św. Hieronim ze Strydonu (347-420), teolog i egzegeta, obrońca wiary i krzewiciel kultury, patron m.in. archiwistów, biblistów, bibliotekarzy, jest też opiekunem tłumaczy. Był również Hieronim, w aktualnym do dziś znaczeniu słowa, zleceniobiorcą, pracującym dla jednego z ówcześnie najbardziej prestiżowych klientów. To bowiem na zlecenie sekretarza papieża Damazego I uczony mnich rozpoczął pracę nad poprawieniem łacińskich przekładów Biblii. W portfolio Hieronima, jeśli wypada użyć tak współczesnego słowa w odniesieniu do zasług tak poważanej osoby, więc: w jego dorobku tłumaczeniowym, znajdziemy nowy łaciński przekład ksiąg hebrajskich, ulepszone przekłady z greki, a także nowy przekład Pisma Świętego, powszechnie znany jako Wulgata, który towarzyszył Kościołowi katolickiemu przez stulecia – od średniowiecza do XX wieku.
Rogaty prorok
Z Wulgatą wiąże się też historia błędnego tłumaczenia, którego ślady do dziś odnajdujemy w sztuce chrześcijańskiej. Erudycja i posiadany autorytet nie ustrzegły bowiem uczonego teologa od błędu w przekładzie Biblii, który spowodował, że Mojżeszowi – pod pędzlem i dłutem europejskich artystów – wyrastały w kolejnych stuleciach rogi. Błąd ten odnajdujemy w Księdze Wyjścia (34,29), we fragmencie o Mojżeszu powracającym z Góry Synaj z tablicami Dekalogu. Występujące w oryginalnym tekście hebrajskie słowo qaran posiadało dwa znaczenia: „być opromienionym” oraz „wypuszczać rogi”. Św. Hieronim skłonił się w swoim tłumaczeniu właśnie ku rogom, a chrześcijańscy artyści na Zachodzie – rzeźbiarze, malarze fresków i obrazów – opisu z Wulgaty nie zakwestionowali. Najsłynniejszym przedstawieniem proroka z rogami jest „Mojżesz”, rzeźba Michała Anioła w rzymskiej bazylice św. Piotra w Rzymie.
Jak obchodzi się Międzynarodowy Dzień Tłumacza?
Na pytanie, jak obchodzi się Międzynarodowy Dzień Tłumacza, można usłyszeć w branży ironiczną odpowiedź: Międzynarodowy Dzień Tłumacza obchodzi się… szerokim łukiem. W tej ironii jest zarówno przesada, jak i więcej niż ziarno prawdy. Dzień tłumacza nie funkcjonuje bowiem w świadomości zbiorowej (jeśli funkcjonuje w niej w ogóle) silniej niż dzień archiwisty, również obchodzony 30 września, bo mający tego samego patrona. Dla przeciętnego obywatela państwa zrzeszonego w ONZ jest więc Międzynarodowy Dzień Tłumacza okolicznością raczej obojętną. Napiszmy to zresztą bez cienia pretensji: święto, którego celem jest promowanie zawodu i roli tłumacza we współczesnym świecie nie posiada swoich zwyczajów, obrządków i nie podlega celebracjom innym niż organizacja okolicznościowych wydarzeń, najczęściej o zasięgu lokalnym. I wcale nie przeszkadza to w tym, że zawód tłumacza jest jednym z najlepszych i najpiękniejszych jakie znamy.
Dzień tłumacza w Schindler Language Services
Biuro tłumaczeń Schindler Language Services, Wrocław, godzina 9:00 rano. Zaczynamy codzienną pracę.
Z okazji Międzynarodowego Dnia Tłumacza, nasza projektantka graficzna przygotowała okolicznościową grafikę, przedstawiającą mistrza Hieronima w otoczeniu zupełnie współczesnym: wśród książek, których nie znał i przy komputerze, którego nie miał. Tłumaczenia techniczne, tłumaczenia prawnicze, tłumaczenia marketingowe były Św. Hieronimowi obce. Nie należały do jego czasów i nie wchodziłyby w zakres jego referatu. Inaczej niż nasi tłumacze, którzy pracują nad wszelkiego rodzaju tłumaczeniami, wykonują tłumaczenia pisemne i tłumaczenia ustne, tłumaczenia symultaniczne i tłumaczenia konsekutywne. Pracują nad tym, czego na co dzień potrzebują nasi klienci: tłumaczenia zwykłe i tłumaczenia poświadczone, tłumaczenia biznesowe, tłumaczenia marketingowe, tłumaczenia prawnicze i tłumaczenia techniczne. Jest też transkreacja – twórcza odmiana tłumaczenia marketingowego; jest lokalizacja oprogramowania.
30 września zmienia się również nasza stopka firmowa, a patronat nad nią przejmuje św. Hieronim:
Pozdrawiamy w imieniu wszystkich pracowników biura tłumaczeń Schindler Language Services.
Wrocław, 30 września 2022 roku.